​​​​​​​

 

Dysleksja to specyficzne (wybiórcze, o ograniczonym, bardzo wąskim zakresie) zaburzenia przetwarzania informacji, które wpływają na umiejętność czytania, pisania i czasami mówienia. 

Dysleksja jest zaburzeniem niemającym związku z inteligencją, a jego objawy mogą różnić się w zależności od osoby. Może występować samodzielnie lub z innymi zaburzeniami, np. z autyzmem. Wczesne zdiagnozowanie i odpowiednie wsparcie mogą znacząco pomóc w radzeniu sobie z tym wyzwaniem.​

​

Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania to zespół zaburzeń, na które składają się:

• dysleksja właściwa – zaburzenia dotyczące czytania;

• dysgrafia – zaburzenia w zakresie technicznej czynności pisania, trudności w osiągnięciu prawidłowego poziomu graficznego pisma;

• dysortografia – zaburzenia umiejętności poprawnego zapisu słów, problemy z opanowaniem ortografii.

​

Zaburzenia dyslektyczne mogą dotyczyć jednego obszaru (np. czytania), bądź obejmować kilka zakresów jednocześnie (np. czytanie i pisanie).

​

​

​

 

 

 

Uwzględniając etiologię (przyczyny, pochodzenie) zaburzeń dyslektycznych, wyróżnia się 2 rodzaje dysleksji:

• dysleksję rozwojową – związaną z zakłóceniami w procesie rozwoju dziecka (występującą od urodzenia);

• dysleksję nabytą – powstającą nagle, najczęściej w wyniku uszkodzenia mózgu.

​

Biorąc pod uwagę zaburzone funkcje, mamy 3 typy dysleksji:

• dysleksję typu wzrokowego – jest konsekwencją zaburzeń percepcji wzrokowej, pamięci wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej;

• dysleksję typu słuchowego – wynika z zaburzeń percepcji słuchowej, pamięci słuchowej, funkcji językowych;

• dysleksję integracyjną – spowodowana jest niewłaściwą współpracą prawidłowo rozwiniętych funkcji percepcyjno-motorycznych.

 

Dodatkowo, rozpatrując specyficzne trudności w uczeniu się w aspekcie aktywności mózgu, rozróżnia się:

• dysleksję lingwistyczną, która występuje, gdy u dziecka uczącego się czytać dominuje aktywność lewej półkuli mózgowej, a co powinno mieć miejsce w okresie późniejszym, kiedy umiejętność czytania jest już opanowana;

• dysleksję percepcyjną, którą diagnozuje się, jeśli u dziecka, które opanowało umiejętność czytania, dominuje aktywność prawej półkuli mózgowej, odpowiednia podczas wcześniejszej fazy rozwojowej – nabywania umiejętności czytania.

​

​

​

​

Chociaż dysleksja definiowana jest jako specyficzne trudności w uczeniu się               i             , to jej objawy dotyczą większego zakresu funkcjonowania i dotykają wielu innych obszarów:

​​

W zakresie czytania symptomami dysleksji mogą być:

• trudności z podziałem słowa na sylaby, złączeniem sylab w słowo;

• przekręcanie wyrazów;

• odczytywanie krótkich wyrazów od tyłu;

• pomijanie, dodawanie wyrazów;

• pomijanie lub ponowne odczytywanie linijek tekstu;

• gubienie miejsca, w którym się czyta;

• pomijanie interpunkcji;

• niewłaściwa intonacja czytanego tekstu;

• czytanie wolne, niepłynne, nierytmiczne;

• niski poziom zrozumienia przeczytanego lub wysłuchanego tekstu;

• trudności z wyszukaniem najważniejszych myśli w tekście;

• problemy z zapamiętaniem informacji zawartych w przeczytanym lub wysłuchanym tekście.

 

W obszarze pisania o dysleksji mogą świadczyć:

• nieprawidłowy chwyt narzędzi pisarskich;

• zaburzenia tonusu mięśniowego dłoni, nadgarstka;

• wolne tempo pisania;

• za duże, za małe połączenia między literami, cyframi;

• brak wiązania liter ze sobą;

• pomijanie znaków diakrytycznych (kropka, haczyk) nad i pod literami;

• deformowanie kształtu liter, cyfr;

• nieczytelne pismo;

• opuszczanie, dodawanie, przestawianie (inwersje) kolejności liter w wyrazie;

• mylenie, zwierciadlane odwracanie liter, cyfr podobnie wyglądających;

• zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony;

• pismo lustrzane;

• niewłaściwy dobór liter do zapisu głosek podobnych fonetycznie;

• pisanie zgodne z wymową, a nie z ortografią;

• niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter;

• dodawanie, pomijanie, przestawianie kolejności wyrazów w zdaniu;

• opuszczanie końcówek wyrazów;

• zapisywanie wyrazów w różny sposób w tej samej pracy;

• brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji;

• nieprawidłowe rozmieszczenie tekstu w przestrzeni, problem z zachowaniem marginesu.

 

W odniesieniu do rysowania i wykonywania innych prac plastycznych dysleksję mogą oznaczać:

• szybka, duża męczliwość ręki;

• niska precyzja ruchów dłoni, palców;

• słaba koordynacja oka i ręki;

• rysunki uproszczone, schematyczne, pomijające detale;

• zakłócenia proporcji elementów umieszczonych w pracy plastycznej;

• niewłaściwe rozplanowanie, zaburzona kompozycja prac plastycznych;

• błędny kierunek podczas rysowania i odtwarzania figur, wzorów.

 

W zakresie motoryki na dysleksję mogą wskazywać:

• opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy;

• niska sprawność i koordynacja ruchowa w zakresie motoryki dużej i małej;

• ogólna niezgrabność ruchowa;

• trudności z wykonaniem złożonych, sekwencyjnych czynności ruchowych – np. układów gimnastycznych, kroków tanecznych (dyspraksja).

 

W odniesieniu do pamięci objawami dysleksji mogą być:

• trudności w zapamiętywaniu wierszyków, piosenek, nazw, nazwisk, dat, terminologii, numerów telefonów, adresów, liczb, tabliczki mnożenia;

• problemy z zapamiętywaniem dłuższych, złożonych poleceń;

• trudności z przypominaniem sobie znanych słów;

• utrudnione zapamiętywanie nowych słów;

• gubienie wątku podczas pisania wypracowań.

 

W aspekcie mowy i komunikacji werbalnej o dysleksji mogą świadczyć:

• opóźnienie rozwoju mowy;

• mylenie podobnie brzmiących głosek, sylab, słów;

• przekręcanie, zmiana brzmienia trudnych, długich wyrazów;

• problemy z poprawną wymową nowo poznanych słów;

• błędy gramatyczne (agramatyzmy);

• ograniczony zasób słownictwa czynnego;

• trudności z budowaniem dłuższych, złożonych wypowiedzi;

• zaburzone rozumienie mowy w hałasie.

 

Dysleksja może się także manifestować na wiele innych sposobów, we wszystkich sferach funkcjonowania dziecka.

Do jej objawów mogą należeć również:

• nieprawidłowa orientacja w czasie, trudności w określaniu stosunków chronologicznych, problemy w zakresie gospodarowania czasem;

• zaburzenia orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, trudności z określaniem stosunków przestrzennych, mylenie kierunków;

• nadwrażliwość na bodźce słuchowe, męczliwość w głośnym środowisku;

• nieprawidłowości we wzrokowym wyróżnianiu elementów z całości, syntetyzowaniu elementów w całość;

• utrudnione wzrokowe rozróżnianie podobnych kształtów;

• problemy z odwzorowaniem usłyszanego rytmu, melodii (dysmuzja);

• nieprawidłowe stosowanie zaimków;

• zaburzenia w posługiwaniu się liczbami, przeprowadzaniu operacji matematycznych (dyskalkulia);

• trudności podczas posługiwania się pieniędzmi;

• nieprawidłowe stosowanie i porównywanie miar (wielkości, długości, szerokości, wysokości, głębokości, ciężaru, objętości);

• trudności z opanowaniem sekwencyjnego porządku czynności wykonywanych podczas gier, zabaw zespołowych;

• problemy z zaplanowaniem kolejności czynności przy wykonywaniu złożonych działań (przygotowanie posiłku, sprzątanie mieszkania, realizacja projektu przedmiotowego).

 

Poza tym osoba cierpiąca na dysleksję może mieć problemy z:

• układaniem puzzli;

• budowaniem z klocków;

• orientacją w terenie;

• odczytywaniem mapy, numerów i symboli autobusów, numerów dróg;

• interpretowaniem tabel, diagramów, wykresów;

• rozpoznawaniem symboli graficznych (znaki drogowe, piktogramy);

• prowadzeniem samochodu;

• zapisem i odczytem nut oraz symboli miar i wag;

• wybieraniem numeru telefonu;

• wykonywaniem obliczeń na kalkulatorze.

 

 

​​

​

Dysleksja jest zaburzeniem niejednorodnym o stałym zestawie symptomów. Manifestuje się na rozmaite sposoby w rożnych sytuacjach. Objawy dysleksji są dynamiczne. Charakteryzuje je zmienność częstotliwości i nasilenia w zależności od wieku dziecka, rodzaju i głębokości występujących u niego deficytów, poziomu jego sprawności intelektualnej oraz długości i intensywności terapii, której jest poddawane.

​

Na przestrzeni życia dziecka możliwe są następujące zmiany w zakresie występujących u niego objawów dysleksji:

• pogłębianie się istniejących deficytów;

• rozszerzanie się zakresu występujących trudności na coraz więcej obszarów funkcjonowania;

• nawarstwianie, nakładanie się zaburzeń na siebie;

• pojawianie się nowych deficytów i symptomów;

• kompensowanie niektórych deficytów w wyniku zastąpienia wadliwie działających funkcji innymi, bardziej sprawnymi;

• redukcja głębokości niektórych zaburzeń;

• ustąpienie, zanik pewnych objawów.

​

​​

​

 

 

Dysleksja jest zaburzeniem rozwojowym, więc jej symptomy mogą pojawić się na każdym etapie rozwoju dziecka.

W praktyce najczęściej zauważane są w momencie podjęcia przez nie nauki w przedszkolu lub szkole.

W tym okresie nie można jeszcze postawić rozpoznania specyficznych trudności w uczeniu się. Mówi się raczej o ryzyku dysleksji, czyli zwiększonym prawdopodobieństwie, że zaburzenie to rozwinie się u dziecka w przyszłości.

​​​​

​

​

 

 

Dysleksja nie wynika z patologii środowiskowej, zaniedbań dydaktycznych, uszkodzeń mózgu, chorób neurologicznych, całościowych zaburzeń rozwoju, niepełnosprawności intelektualnej, defektów sensorycznych (wzroku, słuchu). Jej przyczynami są różnego rodzaju nieprawidłowości w zakresie tempa, rytmu i dynamiki rozwoju poszczególnych elementarnych funkcji poznawczych, stanowiących podstawę procesu nauki czytania i pisania.

​

Nieprawidłowościami tymi mogą być:

• błędne ukształtowanie się i niewłaściwe działanie pewnych funkcji;

• nieharmonijny rozwój psychomotoryczny (poszczególne funkcje rozwijają się prawidłowo lub ponadprzeciętnie, a pozostałe z opóźnieniem);

• zaburzenia procesu integracji, współpracy prawidłowo rozwiniętych i działających funkcji.

​

Zgodnie z koncepcją genetyczną, nieprawidłowości te wiążą się z dziedziczeniem zmian w obrębie układu nerwowego. Świadczyć o tym może fakt, że znane są przypadki licznego występowania dysleksji w tej samej rodzinie.

Według koncepcji organicznej, za dysleksję odpowiadają mikrouszkodzenia mózgu i układu nerwowego powstałe w okresie płodowym, okołoporodowym lub bardzo wczesnym dzieciństwie.

W myśl koncepcji neurofizjologicznej, przyczyn dysleksji należy upatrywać w nieukształtowanej dominacji jednej półkuli mózgowej lub w niedorozwoju struktur niektórych obszarów kory mózgowej.

Koncepcja hormonalna traktuje dysleksję jako skutek nadprodukcji hormonu męskiego (testosteronu) w okresie prenatalnym. Potwierdzać to może fakt, że syndrom ten częściej dotyczy chłopców, niż dziewcząt.

Bardzo często spotyka się dysleksję polietiologiczną, na którą składa się jednoczesne występowanie kilku opisanych czynników.

​

​

​​

 

 

Dysleksja nie ustępuje z wiekiem, ale towarzyszy dotkniętej nią osobie przez całe życie. Nie można wyeliminować tego syndromu, ale poprzez odpowiednią terapię możliwe jest znaczne ograniczenie jego zakresu.

Leczenie dysleksji powinno się odbywać w ramach specjalistycznych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych lub terapii pedagogicznej, uzupełnianych pracą własną ucznia w domu, według zaleceń terapeuty.

​

Najważniejszymi elementami pracy terapeutycznej nad dysleksją są:

• oddziaływania pedagogiczne, których celem jest umożliwienie dziecku opanowania umiejętności czytania i pisania oraz kontynuowania nauki szkolnej (usprawnianie zaburzonych funkcji, ćwiczenie sprawności czytania i pisania);

• oddziaływania psychoterapeutyczne (wspomaganie dziecka w zrozumieniu problemu dysleksji, motywowanie go do pracy nad przezwyciężaniem zaburzeń, eliminowanie stresu wynikającego z doświadczanych trudności, zapobieganie wtórnym zaburzeniom emocji i motywacji, takim jak lęk szkolny, zniechęcenie do nauki, obniżenie samooceny).

 

Najskuteczniejsza jest terapia intensywna, systematyczna, długotrwała, odbywająca się regularnie, w stałym miejscu i terminie. Najlepsze efekty osiąga się, gdy, oprócz specjalisty, w terapię zaangażowani są także rodzice i nauczyciel ucznia, którzy wspierają go i uzupełniają oddziaływania terapeuty. Efektywność terapii zależy również od tego, jak głębokie są zaburzenia u dziecka, jaki jest jego poziom sprawności intelektualnej, jak wcześnie podjęto pracę korekcyjno-kompensacyjną.

​

​​​

​

 

​

Terapia, nauka szkolna, praca samokształceniowa podejmowana przez dziecko powinny odbywać się według następujących zasad:

• należy uwzględniać wolne tempo, zróżnicowanie rytmu pracy, zwiększoną męczliwość dziecka;

• trzeba dzielić dziecku materiał do opanowania na małe porcje, wydłużać czas na wykonywanie zadań, stosować zwiększoną ilość ćwiczeń, powtórzeń;

• nie wolno przeciążać dziecka czytaniem i pisaniem (trzeba robić krótkie przerwy w pracy lub często zmieć rodzaj aktywności dziecka);

• należy wykorzystywać wiele kanałów sensorycznych (angażować w pracę wszystkie zmysły) oraz stosować techniki skojarzeniowe, ułatwiające zapamiętywanie;

• trzeba podkreślać mocne strony dziecka i na nich bazować;

• należy dostrzegać i nagradzać wkład pracy dziecka niezależnie od uzyskanych przez nie efektów;

• trzeba podkreślać, doceniać nawet najmniejsze postępy dziecka;

• nie wolno karać dziecka za niepowodzenia, brak lub niewystarczające efekty w pracy;

• trzeba kierować do dziecka krótkie, proste polecenia i upewniać się, czy je zrozumiało;

• należy stworzyć dziecku odpowiednie środowisko do pracy (wygodne, ciche, dobrze oświetlone, właściwie wyposażone miejsce);

• trzeba wypracować z dzieckiem odpowiedni harmonogram pracy (stały czas, miejsce nauki);

• należy pomagać dziecku, kontrolować efekty jego pracy;

• nie wolno wyręczać dziecka w wyszukiwaniu, poprawianiu błędów;

• trzeba wyrabiać u dziecka nawyk autokorekty i stałego korzystania ze słownika ortograficznego;

• nie wolno obniżać ocen za popełnione przez dziecko typowe dla dysleksji błędy w czytaniu, pisaniu;

• nie należy wymagać od dziecka pisania na tablicy, czytania głośnego na forum.

​

W przypadku uczniów z dysleksją korzystne może być także stosowanie następujących ułatwień:

• słuchanie lektur (audiobooki);

• pisanie na komputerze (łatwiej odczytywać, poprawiać, uzupełniać notatki);

• nagrywanie dyktafonem swoich wypowiedzi, by przepisać je ze słuchu (wypracowania);

• nagrywanie dyktafonem zajęć, by uzupełnić notatki o treści, których dziecko nie zdążyło zapisać;

• pisanie drukowanymi literami (zwiększa czytelność pracy);

• zastąpienie zeszytu skoroszytem (można usuwać, dodawać, zmieniać kolejność kartek, co ułatwia korektę i uzupełnianie notatek);

• zeszyty z powiększoną liniaturą.(ułatwiają zapis);

• czytanie ze wskaźnikiem (zaznaczanie wyrazu, który jest odczytywany).

​​

​źródło: https://pedagogika-specjalna.edu.pl/terapia-pedagogiczna/dysleksja-rozwojowa/​​

​